ارتودنسی، روشی کارآمد برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی است که به بهبود زیبایی و عملکرد دهان و دندان کمک می‌کند. با این حال، یکی از نگرانی‌های رایج در بین افرادی که ارتودنسی انجام داده‌اند، احتمال برگشت دندان‌ها به موقعیت اولیه است. در این مقاله، به بررسی عوامل مؤثر در برگشت ارتودنسی، علت کج شدن دندان بعد از ارتودنسی و روش‌های پیشگیری و درمان کج شدن ارتودنسی دندان می‌پردازیم.
دلیل برگشت ارتودنسی چیست؟
برگشت ارتودنسی، یا به اصطلاح ریلپس، وضعیتی است که در آن دندان‌ها پس از اتمام درمان ارتودنسی، به تدریج به موقعیت اولیه خود باز می‌گردند. این موضوع می‌تواند برای بیمارانی که زمان و هزینه زیادی را صرف درمان ارتودنسی کرده‌اند، بسیار ناامیدکننده باشد. دلایل متعددی برای برگشت ارتودنسی وجود دارد که در ادامه به برخی از مهم‌ترین آن‌ها اشاره می‌کنیم:
مشکلات فک و احتمال برگشت ارتودنسی
ناهنجاری‌های فکی، مانند عدم تطابق فک بالا و پایین، می‌توانند باعث ایجاد فشار بر دندان‌ها و در نتیجه، بازگشت آن‌ها به موقعیت قبلی شوند. این موضوع به ویژه در بیمارانی که در سنین پایین‌تر تحت درمان ارتودنسی قرار می‌گیرند، شایع‌تر است، زیرا رشد فک پس از اتمام درمان نیز ادامه دارد.
دندان قروچه و تأثیر آن بر برگشت دندان
دندان قروچه، یا براکسیسم، عادتی است که در آن فرد دندان‌های خود را به هم می‌ساید یا فشار می‌دهد. این عادت می‌تواند فشار زیادی به دندان‌ها وارد کرده و باعث جابجایی آن‌ها و در نتیجه، برگشت ارتودنسی شود.
عدم استفاده از نگهدارنده‌ها (ریتینر)
نگهدارنده‌ها، یا ریتینرها، وسایلی هستند که پس از اتمام درمان ارتودنسی برای حفظ موقعیت جدید دندان‌ها استفاده می‌شوند. عدم استفاده منظم یا صحیح از ریتینرها، یکی از شایع‌ترین دلایل برگشت ارتودنسی است.
دندان‌های نهفته و تاثیر آن بر برگشت ارتودنسی
دندان‌های نهفته، دندان‌هایی هستند که به طور کامل از لثه خارج نشده‌اند. این دندان‌ها می‌توانند به دندان‌های مجاور فشار وارد کرده و باعث جابجایی آن‌ها و در نتیجه، برگشت ارتودنسی شوند.
افزایش سن و احتمال برگشت ارتودنسی
با افزایش سن، تغییراتی در استخوان فک و لثه رخ می‌دهد که می‌تواند باعث جابجایی دندان‌ها شود. به همین دلیل، احتمال برگشت ارتودنسی در افراد مسن‌تر بیشتر است.
آسیب فیزیکی به دندان‌ها بعد از درمان ارتودنسی
وارد شدن ضربه یا آسیب فیزیکی به دندان‌ها پس از اتمام درمان ارتودنسی، می‌تواند باعث جابجایی آن‌ها و در نتیجه، برگشت ارتودنسی شود.
انواع درمان برگشت ارتودنسی
بازگشت ارتودنسی، کابوس بسیاری از افرادی است که دوران درمان ارتودنسی را با موفقیت پشت سر گذاشته‌اند. این اتفاق زمانی رخ می‌دهد که دندان‌ها پس از اتمام درمان، به موقعیت اولیه خود باز می‌گردند. اما نگران نباشید، درمان برگشت ارتودنسی امکان‌پذیر است.
ارتودنسی مجدد برای برگشت دندان‌ها
ارتودنسی مجدد برای برگشت دندان‌ها، یکی از راهکارهای موثر برای حل این مشکل است. متخصص ارتودنسی با بررسی دقیق وضعیت دندان‌ها، برنامه درمانی مناسب را طراحی می‌کند. این برنامه ممکن است شامل استفاده مجدد از براکت‌ها، الاینرها یا سایر دستگاه‌های ارتودنسی باشد. هدف از این درمان، بازگرداندن دندان‌ها به موقعیت صحیح و تثبیت نتایج درمان اولیه است.
استفاده از انواع نگهدارنده‌ها برای تثبیت نتایج
استفاده از نگهدارنده‌ها برای تثبیت نتایج ارتودنسی، امری حیاتی و ضروری است. پس از اتمام درمان ارتودنسی، دندان‌ها به دلیل خاصیت الاستیسیته لیگامان‌های پریودنتال و فشارهای ناشی از عضلات دهان، تمایل دارند به موقعیت اولیه خود بازگردند. این بازگشت، می‌تواند نتایج زحمات طولانی‌مدت درمان ارتودنسی را از بین ببرد. نگهدارنده‌ها با اعمال نیروی ملایم و مداوم، دندان‌ها را در موقعیت جدید خود حفظ می‌کنند و از بازگشت آن‌ها جلوگیری می‌کنند. استفاده از نگهدارنده‌ها، به ویژه در سال اول پس از درمان ارتودنسی، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. در این دوره، بافت‌های اطراف دندان‌ها هنوز در حال تثبیت هستند و دندان‌ها مستعد بازگشت هستند.
ریتینر ثابت
ریتینر ثابت، نوعی نگهدارنده است که به پشت دندان‌ها چسبانده می‌شود و به طور مداوم از حرکت آن‌ها جلوگیری می‌کند. این نوع ریتینر، برای بیمارانی که احتمال بازگشت دندان‌هایشان زیاد است یا نمی‌خواهند مسئولیت استفاده مداوم از ریتینر متحرک را بر عهده بگیرند، مناسب است. ریتینرهای ثابت، معمولاً از یک سیم نازک فلزی ساخته می‌شوند که با استفاده از چسب مخصوص ارتودنسی، به پشت دندان‌های جلویی فک بالا یا پایین متصل می‌شود. این سیم، به طور مداوم نیروی ملایمی به دندان‌ها وارد می‌کند و از حرکت آن‌ها جلوگیری می‌کند.
ریتینر متحرک
ریتینر متحرک، نوع دیگری از نگهدارنده‌ها است که به صورت پلاک‌های شفاف یا سیمی ساخته می‌شود و بیمار می‌تواند آن را در طول شب یا ساعات مشخصی از روز استفاده کند. این نوع ریتینر، برای بیمارانی که نیاز به اصلاحات جزئی در موقعیت دندان‌هایشان دارند یا می‌خواهند مسئولیت استفاده از ریتینر را بر عهده بگیرند، مناسب است. ریتینرهای متحرک، انواع مختلفی دارند که از جمله آن‌ها می‌توان به ریتینر هالی و ریتینر شفاف اشاره کرد.
مراقبت‌های ضروری پس از درمان ارتودنسی
پس از برداشتن براکت‌ها و سیم‌های ارتودنسی، دندان‌ها همچنان در معرض خطر جابجایی قرار دارند و برای تثبیت موقعیت جدید خود، نیازمند مراقبت‌های ویژه هستند. استفاده منظم از نگهدارنده‌های ارتودنسی (ریتینرها)، چه ثابت و چه متحرک، از مهم‌ترین اقدامات پس از درمان است. این نگهدارنده‌ها، با اعمال فشار ملایم و مداوم، دندان‌ها را در جای خود حفظ کرده و از بازگشت آن‌ها جلوگیری می‌کنند. علاوه بر استفاده از ریتینر، رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، برای جلوگیری از پوسیدگی دندان و بیماری‌های لثه ضروری است. همچنین، مراجعه منظم به متخصص ارتودنسی برای بررسی وضعیت دندان‌ها و انجام تنظیمات لازم، از اهمیت بالایی برخوردار است.
نکات درمانی برای بازگشت ارتودنسی
مهم‌ترین عامل، استفاده منظم و دقیق از نگهدارنده‌های ارتودنسی (ریتینرها) طبق دستور متخصص ارتودنسی است. این نگهدارنده‌ها، دندان‌ها را در موقعیت جدید خود تثبیت می‌کنند و از حرکت آن‌ها جلوگیری می‌کنند. علاوه بر این، رعایت بهداشت دهان و دندان، از جمله مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم، برای حفظ سلامت لثه‌ها و دندان‌ها و جلوگیری از جابجایی آن‌ها ضروری است. معاینات دوره‌ای منظم با متخصص ارتودنسی نیز برای بررسی وضعیت دندان‌ها و انجام تنظیمات لازم بسیار مهم است. در برخی موارد، ممکن است نیاز به درمان مجدد ارتودنسی با بریس یا الاینر برای اصلاح جابجایی‌های جزئی یا قابل توجه باشد.
روش‌های پیشگیری از برگشت ارتودنسی
برای جلوگیری از برگشت ارتودنسی، رعایت نکات زیر ضروری است:
استفاده منظم از نگهدارنده‌ها (ریتینرها)
نگهدارنده‌ها، وسایلی هستند که پس از اتمام درمان ارتودنسی، برای حفظ موقعیت جدید دندان‌ها استفاده می‌شوند. استفاده منظم و طبق دستور ارتودنتیست از نگهدارنده‌ها، مهم‌ترین عامل در پیشگیری از برگشت ارتودنسی است.
رعایت بهداشت دهان و دندان
رعایت بهداشت دهان و دندان، از بروز مشکلات لثه و استخوان فک که می‌توانند منجر به جابجایی دندان‌ها شوند، جلوگیری می‌کند.
سخن پایانی
در این مطلب از کلینیک مهر به این سوال که ایا بعد از ارتودنسی دندان برمیگردد؟ پاسخ دادیم . در واقع ارتودنسی، روشی مؤثر برای اصلاح ناهنجاری‌های دندانی و فکی است. با رعایت دستورالعمل‌های ارتودنتیست و استفاده منظم از نگهدارنده‌ها، می‌توان از برگشت ارتودنسی جلوگیری کرد و از نتایج درمان برای مدت طولانی لذت برد.
آیا احتمال برگشت ارتودنسی برای همه افراد وجود دارد؟
بله، احتمال برگشت ارتودنسی برای همه افراد وجود دارد، اما با رعایت دستورالعمل‌های ارتودنتیست، می‌توان این احتمال را به حداقل رساند.
چه مدت باید از نگهدارنده‌ها (ریتینرها) استفاده کرد؟
مدت زمان استفاده از نگهدارنده‌ها، به نظر ارتودنتیست بستگی دارد. در برخی موارد، ممکن است نیاز به استفاده مادام‌العمر از نگهدارنده‌ها باشد.
آیا دندان قروچه می‌تواند باعث برگشت ارتودنسی شود؟
بله، دندان قروچه، فشاری مداوم به دندان‌ها وارد می‌کند که می‌تواند باعث جابجایی آن‌ها و برگشت ارتودنسی شود.