ارتودنسی، شاخه‌ای از دندانپزشکی است که به تشخیص، پیشگیری و درمان ناهنجاری‌های دندانی و فکی می‌پردازد. هدف اصلی ارتودنسی، ایجاد یک لبخند زیبا و سالم و بهبود عملکرد دهان و دندان است. این درمان می‌تواند مشکلات مختلفی از جمله دندان‌های نامرتب، فاصله بین دندان‌ها، ناهنجاری‌های فکی و مشکلات بایت را اصلاح کند. در این مطلب از کلینیک مهر به بررسی مراحل ارتودنسی دندان به ترتیب، انواع روش‌های درمانی، مراقبت‌های لازم و پاسخ به سوالات متداول در این زمینه می‌پردازیم.
ارتودنسی چیست و چرا انجام میشود؟
ارتودنسی یکی از درمان های دندانپزشکی است که باعث پیشگیری و درمان مشکلات فکی و دندانی می شود. ارتودنسی باعث اصلاح موقعیت دندان‌ها و فک‌ها برای بهبود عملکرد دهان، زیبایی لبخند و سلامت کلی دهان و دندان می شود. این درمان می‌تواند برای افراد در هر سنی انجام شود، اما بهترین زمان برای شروع آن معمولاً در دوران نوجوانی است که فک و دندان‌ها هنوز در حال رشد هستند.
مراحل ارتودنسی دندان به ترتیب
این فرآیند با مشاوره اولیه و معاینه دقیق توسط متخصص ارتودنسی آغاز میشود، جایی که با بررسی وضعیت دندان‌ها، فک و صورت، طرح درمان متناسب با نیازهای هر فرد ارائه میشود. سپس، با انجام عکس‌برداری‌های دقیق و قالب‌گیری از دندان‌ها، اطلاعات جامعی برای برنامه‌ریزی درمان جمع‌آوری میشود. در مرحله بعد، دندان‌ها به طور کامل تمیز شده و در صورت نیاز، ترمیم‌های لازم انجام میشود. پس از آماده‌سازی، براکت‌ها یا دستگاه‌های ارتودنسی متناسب با طرح درمان انتخاب و بر روی دندان‌ها نصب می‌شوند. در طول دوره درمان، مراجعات منظم به متخصص ارتودنسی برای تنظیم و کنترل دستگاه‌ها ضروری است. در نهایت، پس از اتمام دوره درمان و دستیابی به نتایج مطلوب، براکت‌ها برداشته شده و از نگهدارنده‌های ارتودنسی (ریتینر) برای حفظ موقعیت جدید دندان‌ها استفاده میشود.
مشاوره و معاینه اولیه
این مرحله، سنگ بنای هر درمان موفق دندانپزشکی است.
- در این جلسه، دندانپزشک با دقت به شرح حال بیمار، بررسی سوابق پزشکی و دندانپزشکی او می‌پردازد.
- سپس، معاینه بالینی دقیقی از دهان و دندان‌ها انجام می‌دهد تا وضعیت کلی سلامت دهان، وجود هرگونه پوسیدگی، بیماری لثه، ناهنجاری‌های فک و دندان و سایر مشکلات احتمالی را ارزیابی کند.
- در این مرحله، دندانپزشک با بیمار در مورد انتظارات و نگرانی‌هایش صحبت می‌کند و گزینه‌های درمانی مختلف را با توجه به شرایط خاص او توضیح می‌دهد.
- هدف از این مرحله، ایجاد یک برنامه درمانی جامع و متناسب با نیازهای فردی بیمار است.
تصویربرداری از دندان‌ها
تصویربرداری از دندان‌ها، بخش مهمی از فرآیند تشخیص و برنامه‌ریزی درمان است. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا ساختارهای داخلی دندان‌ها، استخوان فک و بافت‌های نرم اطراف را به طور دقیق بررسی کند و مشکلات پنهانی که با معاینه بالینی قابل مشاهده نیستند را شناسایی کند. دو نوع اصلی تصویربرداری دندانپزشکی وجود دارد:
عکس رادیولوژی
عکس رادیولوژی، که به آن رادیوگرافی نیز گفته میشود، از اشعه ایکس برای تولید تصاویر دندان‌ها و استخوان فک استفاده می‌کند. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا پوسیدگی‌های بین دندانی، عفونت‌های ریشه دندان، کیست‌ها، تومورها و سایر ناهنجاری‌های استخوانی را تشخیص دهد. انواع مختلفی از عکس رادیولوژی دندان وجود دارد، از جمله عکس‌های داخل دهانی (مانند پری اپیکال و بایت وینگ) و عکس‌های خارج دهانی (مانند پانورامیک و سفالومتری). هر نوع عکس رادیولوژی، اطلاعات خاصی را در مورد ساختارهای دهان و دندان ارائه می‌دهد.
عکس رنگی
عکس‌های رنگی، که به آنها عکس‌های دیجیتال نیز گفته میشود، تصاویر با وضوح بالایی از دندان‌ها و بافت‌های نرم دهان ارائه می‌دهند. این تصاویر به دندانپزشک کمک می‌کنند تا رنگ، شکل و بافت دندان‌ها را به دقت بررسی کند و برای برنامه‌ریزی درمان‌های زیبایی مانند روکش‌های دندانی و لمینت‌ها استفاده شوند. همچنین، عکس‌های رنگی می‌توانند برای مستندسازی وضعیت دندان‌ها قبل و بعد از درمان استفاده شوند.
قالب‌گیری از دندان‌ها
قالب‌گیری از دندان‌ها، یکی از مراحل حیاتی در فرآیند ارتودنسی است که به متخصص ارتودنسی امکان می‌دهد تا مدلی دقیق از وضعیت دندان‌ها و فک شما تهیه کند. این مدل، که معمولاً از گچ یا مواد الاستومری ساخته میشود، به عنوان پایه‌ای برای برنامه‌ریزی درمان و ساخت دستگاه‌های ارتودنسی سفارشی مانند براکت‌ها و الاینرها مورد استفاده قرار می‌گیرد. دقت و کیفیت قالب‌گیری، تأثیر مستقیمی بر موفقیت درمان ارتودنسی دارد.
آماده‌سازی دندان‌ها
قبل از نصب دستگاه‌های ارتودنسی، دندان‌ها باید به طور کامل آماده شوند. این مرحله شامل تمیز کردن حرفه‌ای دندان‌ها برای حذف پلاک و جرم، ترمیم دندان‌های پوسیده یا شکسته و در صورت نیاز، کشیدن دندان‌های اضافی یا نهفته است. هدف از این آماده‌سازی، ایجاد سطحی صاف و سالم برای چسباندن براکت‌ها و اطمینان از حرکت صحیح دندان‌ها در طول درمان است.
انتخاب نوع ارتودنسی
انتخاب نوع ارتودنسی، تصمیمی کلیدی است که بر اساس نیازها، ترجیحات و بودجه شما گرفته میشود. متخصص ارتودنسی پس از بررسی وضعیت دندان‌ها و فک، گزینه‌های مختلفی را به شما پیشنهاد می‌دهد. در ادامه، به برخی از رایج‌ترین انواع ارتودنسی اشاره می‌کنیم:
ارتودنسی ثابت
این نوع ارتودنسی، که شامل براکت‌ها و سیم‌های فلزی یا سرامیکی است، برای اصلاح طیف گسترده‌ای از مشکلات دندانی مناسب است. براکت‌ها به دندان‌ها چسبانده می‌شوند و سیم‌ها با اعمال فشار ملایم، دندان‌ها را به موقعیت صحیح هدایت می‌کنند.
ارتودنسی متحرک
این نوع ارتودنسی، که شامل پلاک‌ها یا الاینرهای شفاف است، برای اصلاح مشکلات خفیف تا متوسط دندانی مناسب است. الاینرها قابل جابجایی هستند و به راحتی می‌توان آنها را هنگام غذا خوردن یا مسواک زدن از دهان خارج کرد.
ارتودنسی نامرئی
ارتودنسی نامرئی که شامل الاینرهای شفاف یا براکت‌های لینگوال است، برای افرادی که به دنبال روشی نامحسوس برای اصلاح دندان‌های خود هستند، ایده‌آل است. الاینرها تقریباً نامرئی هستند و براکت‌های لینگوال در پشت دندان‌ها قرار می‌گیرند.
ارتودنسی لینگوال
این نوع ارتودنسی، که در آن براکت‌ها به پشت دندان‌ها متصل می‌شوند، روشی نامرئی برای اصلاح دندان‌ها ارائه می‌دهد. این روش برای افرادی که به دنبال زیبایی در طول درمان ارتودنسی هستند، مناسب است.
ارتودنسی دیمون
ارتودنسی دیمون، که از براکت‌های خود-تنظیم شونده استفاده می‌کند، نیاز به مراجعات مکرر به متخصص ارتودنسی را کاهش می‌دهد. براکت‌های دیمون با اعمال فشار ملایم و مداوم، دندان‌ها را به موقعیت صحیح هدایت می‌کنند.
نصب براکت‌ها و سیم‌کشی دندان
در این مرحله، براکت‌ها به دقت روی سطح هر دندان چسبانده می‌شوند. این براکت‌ها، قطعات کوچک فلزی یا سرامیکی هستند که سیم ارتودنسی را نگه می‌دارند. سپس، سیم ارتودنسی که یک سیم فلزی نازک و انعطاف‌پذیر است، از بین براکت‌ها عبور داده میشود. این سیم، نیروی ملایمی را به دندان‌ها وارد می‌کند و به تدریج آنها را به موقعیت صحیح هدایت می‌کند. در این مرحله، ممکن است از کش‌های کوچک نیز برای کمک به حرکت دندان‌ها استفاده شود.
تنظیمات دوره‌ای و معاینات منظم
در طول درمان ارتودنسی، مراجعات منظم به متخصص ارتودنسی ضروری است. این مراجعات معمولاً هر ۴ تا ۸ هفته یکبار انجام میشود. در این جلسات، متخصص ارتودنسی وضعیت دندان‌ها و براکت‌ها را بررسی می‌کند، سیم ارتودنسی را تنظیم می‌کند و در صورت نیاز، کش‌ها یا سایر اجزای ارتودنسی را تعویض می‌کند. این تنظیمات دوره‌ای، نقش حیاتی در پیشرفت صحیح درمان و دستیابی به نتایج مطلوب دارد.
برداشتن براکت‌ها و نصب ریتینر
پس از اتمام دوره درمان فعال ارتودنسی، براکت‌ها و سیم ارتودنسی از روی دندان‌ها برداشته می‌شوند. در این مرحله، دندان‌ها به موقعیت نهایی خود رسیده‌اند، اما هنوز در معرض خطر بازگشت به موقعیت قبلی قرار دارند. برای جلوگیری از این اتفاق، از ریتینر استفاده میشود. ریتینر، یک وسیله نگهدارنده است که به حفظ موقعیت جدید دندان‌ها کمک می‌کند. ریتینرها می‌توانند ثابت یا متحرک باشند و بسته به شرایط هر فرد، نوع مناسب آن توسط متخصص ارتودنسی تعیین میشود.
مراقبت‌های لازم پس از ارتودنسی
پس از برداشتن دستگاه‌های ارتودنسی، دندان‌ها همچنان در معرض جابجایی قرار دارند. برای حفظ نتایج درمان، رعایت دقیق دستورالعمل‌های متخصص ارتودنسی ضروری است. این مراقبت‌ها شامل استفاده منظم از ریتینر، رعایت بهداشت دهان و دندان با استفاده از مسواک و نخ دندان، و مراجعه منظم به دندانپزشک برای بررسی وضعیت دندان‌ها و لثه‌ها است.
رعایت بهداشت دهان و دندان
پس از ارتودنسی، تمیز نگه داشتن دندان‌ها و لثه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. استفاده از مسواک‌های مخصوص ارتودنسی و نخ دندان، به همراه دهانشویه‌های ضدعفونی‌کننده، به جلوگیری از تجمع پلاک و جرم دندانی کمک می‌کند. همچنین، مراجعه منظم به دندانپزشک برای جرم‌گیری و بررسی وضعیت لثه‌ها ضروری است.
رژیم غذایی مناسب
پس از ارتودنسی، مصرف غذاهای سفت و چسبنده می‌تواند به دندان‌ها و لثه‌ها آسیب برساند. بنابراین، توصیه میشود از مصرف این نوع غذاها خودداری کرده و بیشتر از غذاهای نرم و مغذی استفاده کنید. همچنین، مصرف نوشیدنی‌های شیرین و اسیدی باید محدود شود.
مدت زمان استفاده از ریتینر
ریتینر، دستگاهی است که پس از ارتودنسی برای حفظ موقعیت جدید دندان‌ها استفاده میشود. مدت زمان استفاده از ریتینر توسط متخصص ارتودنسی تعیین میشود و معمولاً شامل استفاده تمام‌وقت در چند ماه اول و سپس استفاده شبانه برای مدت طولانی‌تر است.
هزینه ارتودنسی و عوامل مؤثر بر آن
هزینه ارتودنسی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله نوع دستگاه‌های ارتودنسی، مدت زمان درمان، شدت ناهنجاری‌های دندانی و فکی، و دستمزد متخصص ارتودنسی. به طور کلی، ارتودنسی یک روش درمانی پرهزینه است، اما نتایج آن می‌تواند بهبود قابل توجهی در ظاهر و سلامت دهان و دندان ایجاد کند.
ارتودنسی چه مزایا و معایبی دارد؟
این درمان می‌تواند مزایای بسیار زیادی برای سلامت دهان و دندان و همچنین زیبایی ظاهری افراد داشته باشد. با این حال، مانند هر درمان دیگری، ارتودنسی نیز معایبی دارد که باید قبل از تصمیم‌گیری در مورد انجام آن، به آنها توجه کرد.
مزایای ارتودنسی
دندان‌های نامرتب و روی هم انباشته شده، تمیز کردنشان دشوار است و به همین دلیل، احتمال پوسیدگی و بیماری لثه در آنها بیشتر است. ارتودنسی با مرتب کردن دندان‌ها، این مشکلات را برطرف می‌کند.
دندان‌های نامرتب می‌توانند باعث مشکلاتی در جویدن و صحبت کردن شوند. ارتودنسی با اصلاح موقعیت دندان‌ها، این مشکلات را برطرف می‌کند.
ارتودنسی می‌تواند با اصلاح طرح لبخند، اعتماد به نفس افراد را افزایش دهد.
ارتودنسی می‌تواند از بروز مشکلات جدی‌تر در آینده، مانند مشکلات مفصل فک و درد صورت، جلوگیری کند.
معایب ارتودنسی
ارتودنسی معمولاً یک درمان طولانی مدت است و ممکن است چندین سال طول بکشد.
ارتودنسی می‌تواند پرهزینه باشد، به خصوص اگر از روش‌های پیشرفته‌تر مانند ارتودنسی نامرئی استفاده شود.
در طول درمان ارتودنسی، ممکن است فرد دچار ناراحتی‌هایی مانند درد و حساسیت دندان‌ها شود.
در طول درمان ارتودنسی، باید بهداشت دهان و دندان به طور کامل رعایت شود و از خوردن برخی غذاها خودداری شود.
استفاده از وسایل ارتودنسی ثابت مانند براکت‌ها و سیم‌ها، تمیز کردن دندان‌ها را دشوار می‌کند و خطر پوسیدگی دندان را افزایش می‌دهد.
در برخی موارد، ارتودنسی می‌تواند باعث تحلیل ریشه دندان شود.
در برخی موارد، ارتودنسی می‌تواند باعث مشکلات گفتاری موقت شود.
سخن پایانی
ارتودنسی، یک سرمایه‌گذاری ارزشمند برای سلامت دهان و دندان و زیبایی لبخند شماست. با انتخاب یک متخصص ارتودنسی مجرب و رعایت دقیق دستورالعمل‌های او، می‌توانید به لبخندی زیبا و سالم دست یابید و از مزایای آن در طول زندگی خود بهره‌مند شوید.
آیا ارتودنسی دردناک است؟
نصب دستگاه ارتودنسی و حرکت دندان‌ها ممکن است با درد خفیفی همراه باشد. این درد معمولاً در چند روز اول پس از نصب دستگاه یا تنظیم آن احساس میشود و با استفاده از مسکن‌های معمولی قابل کنترل است.
آیا نحوه ارتودنسی فک بالا با فک پایین تفاوت دارد؟
بله، نحوه ارتودنسی فک بالا ممکن است به دلیل تفاوت‌های ساختاری با فک پایین، کمی متفاوت باشد.
آیا دیدن مراحل ارتودنسی با عکس می‌تواند در تصمیم‌گیری کمک کند؟
بله، دیدن مراحل ارتودنسی با عکس می‌تواند به درک بهتر فرآیند درمان کمک کند.
بهترین زمان برای شروع مراحل ارتودنسی نوجوانان چه سنی است؟
بهترین زمان برای شروع مراحل ارتودنسی نوجوانان، معمولاً بین ۱۲ تا ۱۶ سالگی است.
مراحل ارتودنسی از اول تا آخر چقدر طول می‌کشد؟
مراحل ارتودنسی از اول تا آخر، بسته به شرایط بیمار، معمولاً بین ۱ تا ۳ سال طول می‌کشد.